The Life of blessed Syncletica
Nieuwe Engelse vertaling van een oud ascetisch heiligenleven
door Annabelle Parker

Summary

The Life & regimen of the blessed & holy teacher Syncletica / by Pseudo-Athanasius ; transl., with notes, by Elizabeth Bryson Bongie. - Toronto : Peregrina, 1995. - 85 p. : ill. ; 21 cm. - (Peregrina translations series ; no 21). ISBN 0-920669-46-8. $12,50 incl. porto

In Gouden Hoorn jrg. 2, no 2 verscheen een inleidend verhaal over Synkletike van Alexandrië. Deze ascetische heilige zal de meeste lezers bekend zijn vanwege haar uitspraken die in de Apophthegmata Patrum zijn opgenomen.1 Deze spreuken zijn ontleend aan de lógoi van Synkletike, die ook de Vita hebben voortgebracht.

Synkletike is een 'onbekende' heilige voor gelovigen, en ook voor theologen of Byzantinologen is zij niet zo bekend. Misschien komt dit doordat ze niet als 'heilige' in de zin van iemand die een wonderenverrichtend leven leidt wordt vereerd in de kerk (wel heeft zij een feestdag: 4 januari in de westerse kerk, 5 januari in de oosterse kerk), en omdat ze geen theologe of kerkmoeder is. Haar Vita zou zelfs heel goed een constructie kunnen zijn, bedoeld om als voorbeeld voor vrouwen te dienen, een vrouwelijke Antonius Abt. Met andere woorden: deze Vita bevat een aantal clichés die in ascetische heiligenlevens te vinden zijn, zodat het moeilijk wordt om zonder andere bronnen of bewijzen voor Synkletike's bestaan vast te stellen of zij wel geleefd heeft, en of haar leven dan enigszins leek op de beschrijving ervan die ons is overgeleverd.

Ondanks dat Synkletike niet vereerd wordt als schutspatrones, of haar Vita veelvuldig onderzocht is, is zij niet in de vergetelheid geraakt. De Vita kan in de vijfde eeuw geplaatst worden, en vanaf die tijd is de tekst regelmatig afgeschreven ten behoeve van monniken en monialen.

In deze eeuw is er nog steeds belangstelling voor het leven van Synkletike. Dit blijkt bijvoorbeeld uit deze nieuwe Engelse vertaling van de Vita, de tweede in vijf jaar tijds. De eerste Engelse vertaling is gemaakt door Elizabeth Castelli in 1990.2 Verder verschenen vertalingen in het Frans (1972 door Sr Odile Bernard), Spaans (1979 ook door Bernard), in het Nieuwgrieks (1989, maar een eerdere druk in 1958, door A. Kantiotès), en binnenkort verschijnt de Nederlandse vertaling (door ondergetekende).

Maar waarom weer een Engelse vertaling? In de inleiding wordt er niet op ingegaan, wel wordt de vertaling van Castelli genoemd. Misschien was Bryson Bongie er al een tijd mee bezig. Bij de uitgeverij, Peregrina Publishing in Toronto, is al eerder aandacht besteed aan Synkletike in het tijdschrift Vox Benedictina,3 en bovendien is een tweede vertaling nooit weg. In de korte introduktie geeft de vertaalster aan de tekst goed te begrijpen met zijn vele partikels, geparafraseerde bijbelcitaten en ascetisch vocabularium. Over dat laatste heeft Bryson Bongie flexibel nagedacht en niet elke logismos of 'gedachte' mechanisch vertaald. Bijvoorbeeld porneia, dat ze niet telkens heeft vertaald met 'fornication' (ontucht, overspel), maar ook vaak met 'sexual impurity'4 (onkuisheid). Deze nieuwe vertaling heeft in de titel 'Life and regimen' in plaats van Castelli's 'Life and activity': het woord politeia geïnterpreteerd als leefregel. De Franse vertaling heeft 'conduite'. Voor alle drie valt wat te zeggen: het is een ascetische tekst met een monoloog van Synkletike over hoe men volgens haar het beste een op God gericht leven leidt met een epiloog van de auteur over Synkletike's doorstaan van haar ziekten.

Het nuttige van nog een Engelse vertaling is dat de tweede vertaler kan profiteren van de eerste. Elizabeth Bryson Bongie heeft gebruik gemaakt van de noten van Castelli teneinde deze vertaling beter te begrijpen, en heeft tot de vreugde van de lezers deze noten weer geïnterpreteerd, zodat we een ontwikkeling kunnen constateren, een groei in de vertalingen, en dus in het begrijpen van deze tekst waarin nog zoveel details te ontdekken zijn.

Met een korte maar verzorgde bibliografie waarin zelfs de gebruikte bijbels en woordenboeken worden genoemd, en 254 informatieve noten, is deze uitgave een goede aanwinst op het gebied van de 'Synkletikologie'.

Noten

1 J.-P. Migne, Patrologia Graeca, t. 65, col. 72-440.

2 E.A. Castelli, 'Pseudo-Athanasius, the life and activity of the holy and blessed teacher Syncletica' in Ascetic behavior in Graeco-Roman Antiquity, a sourcebook, (ed.) V.L. Wimbush (Studies in Antiquity and Christianity; Minneapolis, 1990), 265-311.

3 Kevin Corrigan, 'Syncletica and Macrina: two early lives of women saints', in vol. 6 (1993), no. 3, p.241-256.

4 In noot 63 verklaart de vertaalster waarom ze deze 'somewhat awkward expression' heeft gebruikt: porneia heeft vaak een wijdere betekenis dan 'ontucht'.

Summary

The Life of Synkletike is not so well-known among the faithful or theological scholars, because it is not a wonder-telling tale. It is an ascetical text rather than a saints' life. Even though, after so many ages, her monologues about how to live ascetically are still read. It may just be now that more attention is being paid to her teachings: last year a second English translation in five years was published of the Vita Syncleticae. The translator, Elizabeth Bryson Bongie, has proved she has interpreted this text thoughtfully and edited it carefully with many notes that add something to the translation and notes of Elizabeth Castelli. It is encouraging to see thoughts and interpretations developing on this less-studied text.

To top of page