Volume 2, issue 1 (summer 1994)
Het Evergetis-Project
door Annabelle Parker
Aan de Queen's University te Belfast in Noord-Ierland is sinds 1992 een interessant project aan de gang, dat het elfde-eeuwse klooster van de Theotokos Evergetis te Constantinopel tot onderwerp van studie heeft.
Het Evergetis-klooster is in 1049 gesticht door een zekere Paul. Het klooster moet net buiten de stadsmuren gelegen hebben. Helaas is er niets meer van over, zodat de plaats waar het klooster eens gestaan moet hebben, niet precies te bepalen is. Er is echter wel een aantal teksten over waarvan men vermoedt dat ze geschreven zijn in het klooster. Door deze teksten te bestuderen kunnen we veel te weten komen over het geestelijk leven, de dagelijkse gang van zaken en de plaats van het Evergetis-klooster in de Byzantijnse samenleving in de elfde eeuw.
Voor de dagelijkse gang van zaken in het klooster kan men bijvoorbeeld het Administratieve Typikon bestuderen, waarin de praktische regels voor het gemeenschapsleven staan beschreven. Het spirituele leven kan bestudeerd worden aan de hand van de Synagoge (ook wel Evergetinon genoemd): een uit vier delen bestaande compilatie van teksten uit voorgaande eeuwen die voor de geestelijke ontwikkeling van de monniken (zowel op ascetisch als op koinobitisch gebied) in het Evergetis-klooster van belang waren. Tussen die teksten zitten bijvoorbeeld Spreuken (Apophthegmata Patrum) van de Woestijnvaders die in de vierde, vijfde en zesde eeuw onder andere in de Egyptische woestijn en in Syrië leefden. Of bijvoorbeeld delen van de Vita Syncleticae, een ascetisch heiligenleven uit de vijfde of zesde eeuw.
Verder zijn nog over: het Liturgische Typikon, dat de kalender vormt van alle kerkelijke feesten die in het Evergetis-klooster gevierd werden, en er is ook nog een Katechetikon (een soort kerkelijk leerboek) over dat door Paul zou zijn geschreven.
Op het moment is in Belfast een team van deskundigen bezig onder leiding van de organisator van het project, Dr Margaret Mullett, met de vertaling van de tekst van de Synagoge, terwijl tegelijkertijd door Barbara Crostini (Oxford) gewerkt wordt aan een tekstkritische editie van het Katechetikon. De teksten van het Liturgische en het Administrative Typikon worden beiden van kommentaar voorzien. Dan zijn er nog enkele 'pilot-studies' die te maken hebben met bronnen van de Synagoge-teksten, bijvoorbeeld het voorkomen van Diadochus van Photike in de Synagoge. Er is ook een onderzoek aan de gang over bibliotheken in Byzantium ten tijde van het Evergetis-klooster, en er is een foto-archief waarin foto's van nog bestaande kloosters uit de Byzantijnse tijd worden bewaard. Met al deze studies hoopt men een beter inzicht te krijgen in het geestelijke leven in de elfde eeuw in Byzantium.
De mensen van het 'Evergetis-project' komen één à twee maal per jaar bijeen in Belfast om de voortgang van de vertalingen en van de verschillende onderzoeken te bespreken. Er kunnen zoveel onderwerpen bestudeerd worden in het kader van het Evergetis-project dat nu al betwijfeld wordt of het geheel voor 2000 afgerond zal zijn.
Op 6 mei jl is de eerste bundel verschenen in een serie over het Evergetis-klooster. De bundel, The Theotokos Evergetis and eleventh-century monasticism, geredigeerd door Margaret Mullett en Anthony Kirby, bevat de teksten van het internationale colloquium dat in 1992 gehouden is in Murlough House, Co. Down, waarmee het project officieel van start ging. De reeks waarin deze serie Evergetis-bundels verschijnen heet Belfast Byzantine Texts and Translations. Hieruit blijkt dat de Byzantinologen in Belfast niet stil zitten. En inderdaad is het een bloeiende vakgroep met het grootste aantal undergraduate-studenten van de Britse eilanden. Het geheel wordt geleid door één persoon: Margaret Mullett.
Voor meer informatie over het Evergetis-project kan men schrijven naar:
Evergetis-project
The Queen's University of Belfast
School of Greek, Roman and Semitic Studies
Belfast BT7 1NN
Noord-Ierland
The Theotokos Evergetis and eleventh-century monasticism: papers of the third Belfast Byzantine International Colloquium, 1-4 May 1992, edited by Margaret Mullett and Anthony Kirby (Belfast Byzantine Texts and Translations, 6.1), Belfast Byzantine Enterprizes, 1994. ISBN 085389-503-1; ISSN 0960-9997.