Historische romans over de Byzantijnse tijd
een kleine keuze
door Annabelle Parker

Een historische roman is voor een wetenschapper (in opleiding) niet interessant, immers, een roman is per definitie subjectief, geromantiseerd. Je moet als student je studieboeken leren en dat impliceert vaak dat je geen tijd hebt om een roman ernaast te lezen. Als het zover is dat het einde van je studie in zicht is, of dat je zelfs afgestudeerd bent, dan is het heel aardig om eens met een andere blik naar een deel van de geschiedenis te kijken dan met een 'zuiver wetenschappelijke'. Koop eens een romannetje in een tweedehands boekenzaak en ontdek dat het verleden echt gaat leven, kortom: lees eens een historische roman!

Hierna presenteer ik een (willekeurige) lijst van Byzantijnse historische romans (dat zijn dus romans die wat betreft inhoud in de invloedssfeer van Byzantium liggen) die overal vandaan komen. Het niveau van deze romans verschilt enorm: het ene boek is echte kitsch, het andere is een oprechte poging het verleden te doen herleven.

Wat zo leuk is aan het verzamelen van dit soort literatuur is dat het zo verbazend en bemoedigend is dat er zoveel verschillende mensen zijn die zich met een klein aspect van Byzantium bezighouden. Misschien is het ook nog wel iets voor uw eigen Gouden Hoorn om een heus feuilleton over bijvoorbeeld de schandelijke perikelen rondom het keizerlijk hof ten tijde van een of andere keizerin te publiceren...

Deze lijst heb ik samengesteld met de informatie uit de boeken zelf, voor zover de gegevens strekten. Bij sommige boeken heb ik een kleine aantekening, andere boeken laat ik aan de lezer zelf ter beoordeling. De meeste schrijvers zijn mij volstrekt onbekend.

Paul I. Wellman: Theodora van Byzantium. Keizerin-maîtresse, Ned. uitgave: Kadmos, Houten, 1987. 422 pagina's. ISBN 90-6790-134-2, vertaler onbekend.

Dit boek valt onder de categorie kitsch. De schrijver verlekkert zich aan het idee dat Theodora (c. 503-547) ooit een publieke vrouw was. Ik ben bij blz. 100 ongeveer blijven steken. Een citaat waarin Constantinopel wordt beschreven: "Zij was wereldwijs, sensueel en verleidelijk en haar miljoenenbevolking was nimmer in ruste als de polsslag van hun warme bloed. Haar ziel was gevuld met tegenstrijdige verlangens en ook hierin geleek zij op een vrouw. Zij was tegelijk fatsoenlijk en ijdel, sentimenteel en wreed, beschaafd en barbaars." etc.

Helen A. Mahler: Empress of Byzantium. The last days of a Barbaric Empire, Bantam Books, New York (1952) 1953. Uit het Duits vertaald door de auteur zelf, met behulp van Leona Nevler.

De keizerin Athenaïs-Eudocia, vrouw van Theodosius II (408-450) speelt de hoofdrol als de mooie, intelligente, heidense keizersvrouw. "It is the story of a young queen, a virtual prisoner amidst the barbaric splendors of the royal palace, enslaved by her husband's possessive lust." Voer voor Hollywood!

Dmitri Merejkowski: Julianus Apostata. De laatste Helleen op den troon der caesars, W. de Haan, Utrecht, zonder jaar. Vertaald uit het Russisch door J.P. Wesselink-van Rossum, 266 pagina's.

Gekocht bij antiquariaat De Fluwelen Zeemuis.

Joseph Bidez: Keizer Julianus. De ondergang van het antieke heidendom, Aula-boeken, Het Spectrum, Utrecht-Antwerpen, zonder jaar. Uit het Frans vertaald door Dr. J.A. Schröder, 332 pagina's.

Dit boek is ook in het Duits in het Betere Antiquariaat te vinden. Julianus Apostata inspireerde veel (roman)schrijvers, zie ook de vorige GH voor G.J.D. Aalders: Julianus de Afvallige. Het leven van een verbitterde keizer, J.H. Kok, Kampen, 1983. Dit is niet zozeer bedoeld als roman, maar leest makkelijker weg dan een als wetenschappelijk bedoeld boek.

Jelle Wytzes: De Keizer en de nieuwe God, J.H. Kok, Kampen, zonder jaar. 194 pagina's.

Dit boek is waarschijnlijk bedoeld als spannend of leerzaam jongensboek. Ik ben wel geen jongen, maar vond het toch een leuk boek waarin een aardig beeld wordt gegeven van de niet altijd even brave keizer Constantijn de Grote.

Robert Graves: Count Belisarius, Pyramid Books, New York, 1966 (Random House, 1938), 415 pagina's.

Dit boek lag onlangs nog in de etalage van een grachtengordelboekhandel als kloeke Penguin-pocket. Verplichte kost voor Byzantinologen!

Felix Dahn: Een strijd om Rome, deel 1 en 2. Historische Roman, vertaald uit het Duitsch door G.T.B.
dl. 1: derde druk Arnhem-Nijmegen, gebrs. E. & M. Cohen, geen jaartal, 338 pagina's;
dl. 2: gebr. E. & M. Cohen, Amsterdam, geen jaartal. 520 pagina's.

Ik heb dus twee verschillende delen en ben er voorlopig nog niet doorheen. Er schijnt ook een derde deel te zijn, onlangs nog op het Waterlooplein gesignaleerd. Tevens in het rommeligere antiquariaat verkrijgbaar.

Gillian Bradshaw: The beacon at Alexandria, Penguin-paperback, Harmondsworth, 1988. 376 pagina's. ISBN 0-14-010435-6.

Dit verhaal speelt zich af in de late Oudheid. Een rijk meisje wil later liever dokter worden dan rijke vrouw die representatief moet zijn voor haar huishouden.

Jan Romein: De dood van Nikephoros Phokas, N.V. Wereldbibliotheek, Amsterdam, 1934. Met drie linoleumsneden van J.J. Voskuil.

De enige historische roman van Jan Romein, die zich ook nog kortstondig Byzantinist mocht noemen.

Emmanuel Rhoïdis: Pausin Johanna, vertaald uit het Nieuwgrieks en van een nawoord voorzien door Gerrit Komrij, derde druk, De Arbeiderspers, Amsterdam 1992. 201 pagina's.

De oorspronkelijke uitgave dateert uit 1886, Athene. De Engelse vertaling is van Lawrence Durrell: Pope Joan, a Mayflower-Dell Paperback, London, deze editie: 1965 (eerst uitgegeven in 1954). Deze vertaling heeft een kort voorwoord over de schrijver Royidis, noten en een bibliografie. 168 pagina's.

Procopius: Geheime geschiedenis van Byzantium, vertaald uit het Oudgrieks en van een nawoord voorzien door Gerrit Komrij, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1970. 178 pagina's.

Dit is de Nederlandse vertaling van Anekdota (dit betekent 'onuitgegeven werk'), in 550 geschreven door Procopius, waarin hij zijn visie op het hof van Justinianus en Theodora geeft. Een soort 'unauthorised version' van het leven van Theodora en haar machtsspelletjes aan het hof.

Roderick Conway Morris: Jem. De avonturen van een geheim agent in de vijftiende eeuw, Van Holkema en Warendorf, Houten, 1990 (oorspr. geschreven in 1988); 319 pagina's, slechts 7,95 bij De Slegte, vertaald uit het Engels door Sante Brun. ISBN 90-269-6419.

To top of page